İran Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqlarında rol almaq və ya sülhün məhz İranın vasitəçiliyi ilə baş tutması haqda görüntü yaratmaqda israrlıdır.

Dekabrın 26-da Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahian Azərbaycan və İran arasında ikitərəfli, çoxtərəfli əməkdaşlıq gündəliyində duran məsələlər, habelə regionda mövcud vəziyyət, Azərbaycan-Ermənistan arasında normallaşma prosesinin perspektivləri ətrafında fikir mübadiləsi aparıb.

Dekabrın 27-də isə Əmir-Abdullahian Ermənistana səfər edib. Ermənistana səfərdən əvvəl azərbaycanlı həmkarı ilə telefon danışığa aparmasını diplomatik nəzakət saymaq olardı, amma iş ondadır ki, Abdullahian İrəvana səfəri zamanı Azərbaycanın lehinə olmayacaq addım və açıqlamaları ilə yadda qalıb. Belə ki, o, Təbrizdə Ermənistan konsulluğunun açılacağını bildirib və bunu İranın Qafanda konsulluq açmasına cavab addımı olduğunu deyib.

Abdullahian Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın dünyanın qovşağı ilə bağlı təklif etdiyi təşəbbüsü də alqışlayıb: “İran Şimal-Cənub tranzit xəttinin daha sürətlə gücləndirilməsinə hazırdır”. Yəni Şimal-Cənub dəhlizinin Azərbaycan marşrutuna alternativ kimi düşünülən Ermənistan marşrutu hələ də İranın gündəliyindədir.

İran KİV-ləri Abdullahianın səfərinin Türkiyədə 3+3 formatında keçiriləcək görüşlərin növbəti raundundan əvvəl olmasına diqqət çəkir, o formatı da İranın xidməti olaraq təqdim edir (hərçənd formatın Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin təşəbbüsü olduğu İranın sabiq və indiki xarici işlər nazirləri tərəfindən əvvəllər etiraf olunurdu). “İrəvan və Bakının xüsusilə 3+3 regional strukturu çərçivəsində tarixi razılaşma yolunda ciddi addımlar atdığı bir vaxtda Hüseyn Əmirabdullahianın səfəri əsas məqamdır. İranın təşəbbüsü ilə 3+3 formatında (İran, Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan ) qarşıdan gələn görüş və növbəti raundun Türkiyə tərəfindən keçirilməsi Hüseyn Əmirabdullahianın mühüm bir günlük səfəri və onun yeganə xristian qonşusu ilə danışıqları, İranın Qafqazda regional rolunu daha da sabitləşdirmək məqsədi daşıyır”-deyə İran KİV-ləri yazır.

Bununla paralel olaraq İran mediası Ermənistanın Qərbə meyillənməsinin yanlış olması, yeganə etibarlı tərəfdaşın İran ola biləcəyi haqda təbliğatını davam etdirir.

Xarici İşlər Nazirliyinin Avrasiya üzrə baş direktoru Müctəbə Dəmirçilu Tehranın Bakı ilə İrəvan arasında imzalanan sülh sazişinə inkişafa doğru addım kimi baxdığını və regiondankənar ölkələrin istənilən müdaxiləsinin daha mürəkkəb vəziyyətlərə gətirib çıxara biləcəyini vurğulayıb. O, “Cavan” nəşrinə verdiyi qısa müsahibədə bildirib ki, xarici işlər nazirinin Ermənistana səfəri ikitərəfli münasibətləri dərinləşdirmək və Qafqazda baş verən hadisələri öyrənmək məqsədi daşıyır: “Üçüncü dövlətlərin və regiondankənar ölkələrin gəlişi vəziyyəti çətinləşdirərdi. 3+3 formatında məsləhətləşmə mexanizminin işə salınması zəruridir”.

Maraqlıdır ki, Rusiyada da müəyyən dairələr sülh danışıqlarının Tehranda keçirilə biləcəyini iddia edirlər. Rusiyalı ermənipərəst politoloq, Yaxın Şərq məsələləri üzrə ekspert Stanislav iddia edir ki, Əliyev Sankt-Peterburqda Paşinyanla söhbətə sırf Qərbin bu prosesə qarışmadığına görə razılaşıb. “İrəvan başa düşməlidir ki, Ermənistan və Gürcüstan istisna olmaqla, Cənubi Qafqazda və onun ətrafında olan bütün ölkələrdə Qərbin danışıqlarda iştirak etməməsi və razılaşmanın Qərbdə bağlanmaması ilə bağlı konsensus var. Rusiyanın da beynəlxalq aləmdə öz problemləri mövcuddur. Buna görə İran ərazisində Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanacağını istisna etmirəm”.

Belə qəribə tələb - sülhün yalnız 3+3 formatı çərçivəsində mümkün olacağını iddia etmək, hətta sülh sazişinin imzalanacağı ünvan kimi yalnız Tehranın göstərilməsi konstruktivlikdən çox-çox uzaq yanaşmadır. İran, görünür, Yaxın Şərqdəki uğursuzluğunu Qafqazda fəallaşmaqla kompensasiya etməkdə, özünü bu yolla mühüm regional oyunçu kimi təsdiqləməkdə maraqlıdır. Azərbaycana isə sülhün daha tez əldə edilməsi, həm də davamlı sülh üçün təminat verən addımların atılması lazımdır. Bu zaman 3+3 formatı da etimad yaradan platformalardan biri kimi nəzərdən keçirilə bilər, amma böyüklük iddiasına düşən hansısa tərəfin özünü təsdiqləmək naminə tezbazar nəticəyə hesablanan addımları, beynəlxalq oyunçularla rəqabətini Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinə daşıması,ən azı arzuolunan deyil.

Cəmaləddin Quliyev, siyasi ekspert