Hər il fərqli bir ölkənin ev sahibliyi etdiyi 29-cu "Tərəflərin Konfransı” (COP) noyabrın 11-dən 24-dək Bakıda keçiriləcək. COP29 iqlim fəaliyyətini sürətləndirmək və Paris Sazişinin məqsədlərinə nail olmaq üçün keçirilən tarixi görüş hesab olunur. BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Konfransı və ya COP29-un 2024-cü ilin noyabrında Azərbaycanda keçirilməsi elan ediləndən bəri rəsmi Bakı hazırlıq işlərinə start verib.
COP29-un bir sıra iqlim dəyişikliyi məsələlərini müzakirə etmək və danışıqlar aparmaq üçün dünya liderlərini, hökumət rəsmilərini, alimləri, QHT-ləri və digər maraqlı tərəfləri bir araya gətirən böyük tədbir olacağı gözlənilir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2024-cü il ölkədə “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib.
Türkiyəli iqtisadçı Neşat Gündoğdu COP29-la bağlı fikirlərini Publika.az-a bildirib.
“COP28-də bu məsələyə məhəl qoyulmadı”
“2007-ci ildə Türkiyə ilə Ermənistan arasında futbol diplomatiyası var idi. Bu kontekstdə Azərbaycan və Ermənistan arasında gərginliyi azaldacaq iqlim sammitinin başlanması da çox vacib məsələdir. Ermənistanın bu münasibəti bir növ onun Azərbaycanla əlaqələr qurmaq istəməsinə işarədir. COP29 COP28-dən daha uğurlu bir görüş olacaq. Çünki dünyada iqlim böhranının planlaşdırılandan daha tez baş verməsi ehtimalı mövcuddur.
Hazırda 10 ildən sonra gözlənilən mövsümi dəyişikliklər baş verir. Bu, açıq-aydın belə nəticəyə gətirib çıxarır ki, dünyanın qalan ömrü düşündüyümüzdən də qısadır.
Bu səbəbdən COP29-da qəbul ediləcək qərarlar çox vacibdir. Amma Azərbaycan kimi iqtisadiyyatı neft və təbii qazdan asılı olan bir ölkə üçün yaşıl transformasiyaya nail olmaq asan deyil. Əslində, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində keçirilən COP28-də neft və təbii qaz hasilatının azaldılması və yaşıl enerjinin artırılması kimi əsas məsələyə məhəl qoyulmadı.
Azərbaycan öz iqtisadiyyatı ilə rahatlıqla 2035-2040-cı ilə qədər gedib çıxacaq. Amma yeni kəşflər olmasa, 2050-ci ildən sonra Azərbaycanın ciddi iqtisadi çətinliklərlə üzləşməyə başlayacağı dövr gələcək”.
“Azərbaycanın külək potensialı inanılmaz dərəcədə yüksəkdir"
“Eyni zamanda, Azərbaycan Türkiyə ilə əlaqələri və bu sahədə tutduğu mövqe ilə getdikcə turizm ölkəsinə çevrilə bilər. Bununla belə, enerji ilə bağlı daha səmərəli strukturun yaradılması zərurəti artıq göz qabağındadır. Buna nail olmağın ən asan yolu Azərbaycan üçün küləkdir. Azərbaycanın külək potensialı inanılmaz dərəcədə yüksəkdir. Azərbaycanın nüvə enerjisi qrupuna daxil olmasının mümkünlüyünü qiymətləndirmək çox vacibdir, çünki bu yaxınlarda nüvə enerjisi yaşıl enerji kateqoriyasına daxil edilmişdir.
Türkiyənin nüvə təcrübəsini Azərbaycana ötürməsi və ya Azərbaycanın nüvə məsələsində Rusiya ilə danışıqlar aparması ölkənin enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün atom elektrik stansiyalarına üz tutmasına səbəb ola bilər. Heç olmasa, bu gün AES-in Azərbaycanın enerji tənliyində geniş miqyasda oyundəyişdirici ola biləcəyi ehtimalından danışmağa başlamalıyıq.
Təbii ki, bu texnologiya transferi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün çox ağır yükü olacaq. Bunu hesablaya bilmək çox vacibdir. Onu daha ucuz və səmərəli edə biləcək üsullara baxmaq çox vacibdir”.
“Azərbaycan bu məsələdə irəliləyiş əldə etsə..."
“Azərbaycan üçün yaşıl və ekoloji cəhətdən təmiz enerji onun Xəzər dənizinin kənarında olması və bol külək alması ilə bağlıdır. Burada dəniz külək qurğuları əsas prioritetdir. Daha sonra günəş panelləri mövsümdən asılı olaraq qiymətləndirilə bilər. Amma Azərbaycanda günəş işığının dərəcəsi, günəşin düşmə müddəti və sərt qışlar üçün günəş vannası qəbulu ilə bağlı araşdırmalar aparılmaldır. Şəhərlərdə və şəhər mərkəzlərində bəzi ehtiyaclar damdakı günəş sistemləri ilə qarşılana bilər. Başqa bir üsul hidrogenin yüksəlməsi məsələsidir. Azərbaycan qaz potensialına malik olduğundan, “yaşıl hidrogen” dediyimiz bərpa olunan mənbələrdən enerji ilə hidrogen istehsalında irəliləyiş əldə etsə, boru kəmərləri vasitəsilə hidrogenin təbii qazla qarışdırılması məsələsini gündəmə gətirə bilər. Bəzi riskləri olsa da, ən azından mövcud qazın səmərəliliyini artıran bir ssenari ortaya çıxa bilər”.
“Müsbət gündəmin təyin edilməsi vacibdir”
“Azərbaycanın COP29-da neft və təbii qaz hasil edən dövlət kimi özünü heç nə ilə məhdudlaşdırmayacağı vacib amildir. Ona görə də Azərbaycanın müsbət gündəm müəyyən etməsi lazımdır. Bərpa olunan enerji ilə bağlı verilə biləcək vədlərə əlavə olaraq, dünyanın iqlim böhranından uzaqlaşmasına kömək edə biləcək ən mühüm məsələ bu işin dəyəridir. Cərimələrlə, ümumi fondla bağlı qismən irəliləyiş əldə olunub, lakin indiyə qədər verilən digər vədlərdə bir o qədər də irəliləyiş olmayıb”.
“COP29 Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzun xeyli artıracaq”
“Çünki Azərbaycan hazırda Avropa İttifaqının geniş sərhədləri daxilində yerləşən ölkədir. Bu baxımdan Azərbaycan Avropa İttifaqına yaxınlaşmaq istəyəcək. COP29 Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzun xeyli artıracaq. Qərblilər hələ də Azərbaycanı münaqişələrin hər an davam edə və böyüyə biləcəyi bir ölkə kimi təhlükəli nöqtə hesab edirlər.
COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi ölkənin təhlükəli olmadığını, nizam-intizamlı olduğunu, öz parametrlərini müəyyən qədər qurduğunu göstərən gözəl nümunə olacaq. SSRİ-nin dağılmasından sonra yaranan türk dövlətlərinin beynəlxalq səviyyəli nəhəng tədbirlərə ev sahibliyi etməsi olduqca uğurlu addımdır. COP29 dünyanın səbirsizliklə gözlədiyi çox dəyərli bir tədbirdir və Azərbaycana böyük üstünlüklər verəcək”.
Aysel Şahmar
Məqalə Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi” istiqaməti üzrə hazırlanıb.
