On ilə yaxındır ki, İran 2023-cü ildəki kimi ciddi repressiya görməyib. İranda ölüm hökmlərinin sayı artıb, minlərlə insan etirazlarda iştiraka görə dəmir barmaqlıqlar arxasında qalıb, qanunvericilik və hüquq-mühafizə orqanları sərtləşib.

Publika.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, dəyişikliklərin əsas səbəbi ölkədə təmsilçiləri həm parlamentdə, həm də prezidentlikdə çoxluq əldə edən mühafizəkar düşərgənin güclənməsidir.

İranda sonuncu dəfə 8 il əvvəl 2023-cü ildən daha çox insan edam edilib. 1988-ci ildə isə hesablamalara görə, ölkədə üç mindən beş minə qədər insan təkcə siyasi səbəblərə görə edam edilib. Yəni indiki dövrü İslam Respublikası tarixinin ən qaniçən dövrü adlandırmaq olmaz. Hazırda həbsdə olan siyasi məhbusların siyahısı təxminən 1100 nəfərdir. Hətta mindən çox siyasi məhbusun rəqəmi də real mənzərəni əks etdirməyə bilər.

İranlı hüquq müdafiəçiləri iddia edirlər ki, 2022-ci ilin sonunda hökumət əleyhinə etirazlar zamanı hakimiyyət 30 minə yaxın adamı həbs edib. 2023-cü ilin martında 22.000 nəfəri azad etdilər, lakin digər böyük amnistiya barədə məlumat verilmədi. Etirazçılar üçün əsas qorxutma üsulu ölüm hökmü olub. Ötən ilin qışında və yazında etiraz aksiyaları ilə bağlı ittihamlarla azı 7 nəfər asılıb, daha 30-a yaxın adam ölüm cəzasına məhkum edilib və hələ də edamını gözləyir.

Payızda Qəzza zolağında vəziyyətin pisləşməsi ilə İranda həyata keçirilən ölüm hökmlərinin sayı kəskin artıb. Yəqin ki, dünyanın və hətta yerli medianın diqqəti Fələstin probleminə yönəldiyindən hakimiyyətə bu məqam uyğun görünüb. İki aydan az müddətdə, oktyabrın 7-dən başlayaraq 127 nəfər edam edilib, ilin ilk 11 ayında isə edam edilənlərin sayı ən azı 600 nəfər olub.

Sərtləşmədən xəbər verən təkcə edamlar və həbslər deyil. 2023-cü ildə bədnam əxlaq polisi İran şəhərlərinin küçələrinə yeni adla qayıtdı. Səlahiyyətlilər islami “dress-kod”a riayət olunmasının yeni üsullarını sınaqdan keçirməyə başlayıblar: avtomobillərini hicabsız qadınlar idarə edən sürücüləri müəyyən etmək üçün “ağıllı” kameralardan istifadə, hicabsız psixoloqun məcburi müalicəsi, möhürləmə kimi ağlasığmaz üsullardan istifadə edilir.

Nəhayət, bir neçə ay davam edən müzakirələrdən və təftişlərdən sonra hicaba riayət edilməsi ilə bağlı yeni qanun qəbul olundu. Yeni qanun qadınlar üçün düzgün baş geyimlərinin olmaması üçün məsuliyyəti sərtləşdirir; islami “geyim qaydaları”nın pozulmasını təbliğ edən şəxslərə beş ildən on ilədək həbs cəzası nəzərdə tutur; cərimələri on dəfə artırır və hicabın təhqir edilməsinə və ya ələ salınmasına görə ölkədən çıxışa iki il qadağa qoyur.

Cəmilə