Alyaska Fairbanks Universitetinin amerikalı alimləri səmada sürətlə hərəkət edən şimal işıqlarının yaradılması mexanizmini kəşf ediblər.

QÜTB.AZ xəbər verir ki, tədqiqat "Physics of Plasmas" (PhysPlasm) elmi jurnalında dərc olunub.

Bildirilib ki, bu, 2021-ci ildə aparılan KiNET-X eksperimentinin nəticələrinin təhlili sayəsində mümkün olub.

KiNET-X missiyası zamanı raket ionosferə iki konteyner barium termiti göndərib, bundan sonra konteynerlər Yerdən müvafiq olaraq 400 kilometr və 300 kilometr yüksəklikdə partlayıb. Partlayış nəticəsində əmələ gələn plazma buludlarının Yerin maqnitosferinin plazma mühitində mövcud olan Alfven dalğası adlanan dalğanın yaranmasına səbəb olmalı idi.

Alfven dalğaları plazmadakı pozuntular maqnit sahəsinə təsir etdikdə meydana gəlir. Plazma dalğalanmaları müxtəlif yollarla yarana bilər, məsələn, günəş alovlarından hissəciklərin qəfil buraxılması və ya müxtəlif sıxlığa malik iki plazmanın qarşılıqlı təsiri.

KiNET-X atmosferin yuxarı hissəsinə barium vuraraq ətrafdakı plazmanı qarışdırıb. Daha sonra günəş işığı bariumu ionlaşmış plazmaya çevirərək, istənilən vibrasiyanı yaradıb.

Yaranan dalğa ani olaraq planetin maqnit sahəsi xətlərinə paralel elektrik sahəsi xətləri əmələ gətirib. Gözlənildiyi kimi, bu elektrik sahəsi maqnit sahəsindəki elektronları əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirib.

Tədqiqatçıların fikrincə, termit qabların partlamalarından əldə edilən enerji qütb parıltısını işə salmaq üçün kifayət etməyib, lakin əldə edilən məlumatlar bu fenomenin mahiyyətini daha yaxşı anlamağa kömək edib.

Hüseyn İbadlı