Diabet riskini azaltmaqdan tutmuş, Alzheimer və xərçəngin qarşısını almağa qədər, gündəlik kofein qəbulunun düşündüyünüzdən daha çox faydası olduğunu bilirdinizmi?

İlkin araşdırmalar bir fincan qəhvənin ürək xəstəliyi və astma riskini artırdığını irəli sürdü, lakin Nyukasl Universitetinin qidalanma və dietetika üzrə mütəxəssisi professor Clare Collins dedi: “Dəlillərə baxdığınız zaman qəhvədən imtina etməyin, o, əslində daha çox içməli olduğunuzu söyləyir, bu, həmişə belə deyil". Qəhvənin sağlamlıq üçün maraqlı faydaları...

ÜRƏYİN QORUNMASI

Onilliklər ərzində qəhvə ürək sağlamlığının pisləşməsi ilə əlaqələndirilir. Ancaq indi aparılan araşdırmalar qəhvənin orqanları qoruya biləcəyini göstərir. Kolorado Universitetinin alimləri 15.000-dən çox insanın pəhrizi və tibbi qeydləri ilə bağlı məlumatları araşdıraraq, həftədə istehlak edilən hər əlavə qəhvə üçün ürək çatışmazlığı riskinin 7 faiz, insult riskinin isə 8 faiz azaldığını aşkar ediblər. Qəhvə içməyən insanlarla müqayisədə təsbit etdi.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu təsir kofedə 100-dən çox olan bioloji aktiv birləşmələrə (orqanizmə fizioloji təsir göstərənlər) bağlıdır. Xüsusilə polifenolların bədəndəki faydalı və zərərli molekullar arasında balanssızlıq yarandıqda meydana gələn oksidləşdirici stress və iltihabı azaldaraq ürəyi zədələnmələrdən qoruduğu düşünülür.

Bununla belə, bütün qəhvə tədqiqatları müşahidə sübutlarına əsaslanır, yəni iştirakçıların sağlamlığını yaxşılaşdıran içki olduğunu sübut edə bilməzlər. Qəhvədəki birləşmələr xəstəliklərdən qoruya bilsə də, qəhvə içənlərin digər sağlam davranışlarda olması kimi digər amillər də rol oynaya bilər.

ŞƏKƏR RİSKİNİ AZALDIR

Sağlam çəki saxlamaq, idman etmək və sağlam pəhrizə riayət etmək 2-ci tip diabet riskini azaltmağın sübuta əsaslanan yollarıdır. Ancaq araşdırmalar göstərir ki, qəhvə içmək vərdişi bu xəstəlikdən qoruya bilər.

Harvard Universitetinin tədqiqatçılarının 2014-cü ildə apardığı araşdırma, əvvəlki 28 araşdırmanı araşdıraraq, gündə bir fincan qəhvə içən insanların, qəhvə içməyənlərə nisbətən 2-ci tip şəkər xəstəliyinə tutulma ehtimalının 8 faiz daha az olduğunu göstərdi. Faydaları istehlak edilən hər fincan qəhvə ilə artdı, gündə altı fincan içənlər üçün risk yüzdə 33 qədər azaldı.

ALZHEiMER VƏ PARKİNSONUN QARŞISINI ALMA POTENSİALI 

Araşdırmalar göstərir ki, qəhvə Alzheimer və Parkinson xəstəliklərinin inkişafından qoruyur. Kanadada bu fenomeni tədqiq edən elm adamları 2018-ci ildə dərc olunan məqalədə bu təsirə qəhvə dənələri qovrularkən meydana gələn fenilindan adlı birləşmələrin səbəb ola biləcəyini irəli sürdülər. Bu birləşmələrin beyin hüceyrələri üçün zəhərli olan amiloid və tau adlı zülalların yığılmasının qarşısını aldığı düşünülür.

XƏRÇƏNGİN profilaktikası

Araşdırmalar göstərib ki, bəzi xərçəng növləri, xüsusilə qaraciyər və uşaqlıq yolu xərçəngi qəhvə içənlər arasında daha az rast gəlinir. İçkinin ağız və dəri xərçəngindən qoruya biləcəyinə dair bəzi sübutlar da var.

Bunun arxasında duran dəqiq mexanizmlər bilinməsə də, professor Kollinz bu təsirin arxasında qəhvə, kafestol və kahveolda olan iki fitonutrientin olduğunu söylədi: “Onlar əslində iltihab əleyhinə qabiliyyətləri ilə əlaqəli görünür. "Bunlar əslində xərçəngə səbəb olan birləşmələri aradan qaldıracaq kimyəvi maddələrin ön xəttidir" dedi. Kofein turşusu və xlorogen turşunun sərbəst radikallar adlanan zərərli kimyəvi maddələri zərərsizləşdirərək xərçəngin inkişafının qarşısını aldığı düşünülür, Collins əlavə edib.

DEPRESSİYA

Qəhvənin zehni təsirləri aydındır; Bir fincan içdikdən sonra saatlar ərzində özünüzü daha ayıq, ayıq və enerjili hiss edəcəksiniz. Ancaq bu qısamüddətli dəyişikliklərin xaricində, qəhvənin uzunmüddətli psixi sağlamlıq təsirləri olduğu görünür.

Çində tədqiqatçılar tərəfindən aparılan araşdırma, gündə dörd yarım fincan qəhvə içən ən yaxşı qəhvə içənlər arasında depressiya riskinin gündə bir stəkandan az içənlərə nisbətən 24 faiz aşağı olduğunu göstərdi. Bunun, qəhvənin tərkibindəki kofeinin beyində "xoşbəxtlik hormonu" dopamin kimi nörotransmitterlərin ifadəsini artırması ilə əlaqədar olduğu düşünülür.

Bununla belə, kofeinə tolerantlıq çəkidən, maddələr mübadiləsindən, genetikadan və müəyyən dərman qəbul edib-etmədiyinizdən asılı olaraq insandan insana dəyişir. Qəhvə içmək sizi canlandırsa da, narahatlıq, narahatlıq və yuxusuzluğa da səbəb ola bilər.

ÇƏKİ İDARƏ EDİLMƏSİ VƏ METABOLİZMA

Araşdırmalar göstərir ki, qəhvə aşağı kalorili olmaqla yanaşı, qəhvəyi yağları aktivləşdirərək bədənin kalori yandırma qabiliyyətini də artıra bilər. Adətən boyun ətrafında saxlanılan qəhvəyi yağın məqsədi soyuq temperaturlara məruz qaldıqda bədən istiliyini yaratmaqdır və bunu kalori yandıraraq edir. Bu yağ, insanlar çox kalori yedikdə əmələ gələn daha çox yayılmış ağ yağdan fərqlidir.

Nottingem Universitetinin alimləri laboratoriya testlərində qəhvəyi yağları tədqiq etdilər və nəticələr qəhvənin bu yağı aktivləşdirdiyini və nəticədə kilo verməyə kömək edə biləcəyini göstərdi.

DAHA UZUN ÖMÜR

Avstraliyada 450.000-ə yaxın insanın sağlamlığını və qəhvə içmə vərdişlərini on ildən artıq müddətdə izləyən tədqiqatçılar, gündə iki-üç fincan üyüdülmüş qəhvə içən insanların vaxtından əvvəl ölmə ehtimalının 27 faizə qədər daha az olduğunu müəyyən ediblər. Komanda bu təsirin arxasında kofeindən çox, qəhvənin tərkibindəki kofein turşusu və xlorogen turşusu kimi digər birləşmələrin ola biləcəyini söylədi.

BAŞ AĞRILARINI AZALDIR

Həddindən artıq kofein baş ağrısına səbəb olsa da, araşdırmalar da qəhvənin baş ağrılarını aradan qaldırdığını göstərir. Ağrıkəsicilərin təsirini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirir.

Oksford Universitetində aparılan araşdırmaya görə, miqren və ya gərginlik tipli baş ağrıları üçün parasetamol və ya ibuprofen qəbulu ağrıları 25 faiz azaldır. Ancaq ağrıkəsicilərlə birlikdə kofein qəbul edən insanlar ağrı səviyyələrinin yarıya qədər azaldığını bildiriblər.

Acı dadı sevməyənlərə şad xəbər; Qəhvənizi qara içməyiniz və ya bir damla süd əlavə etməyiniz fərq etməz, sağlamlıq faydaları eyni olacaq.

Tədqiqatların əksəriyyəti qara qəhvəni sınaqdan keçirir və əksəriyyəti qara qəhvə içməyin daha çox yayıldığı ABŞ-da aparılıb. Bununla belə, qəhvəyə bir az süd əlavə etdikdə nəticələrin əhəmiyyətli dərəcədə fərqli olacağına inanmaq üçün heç bir əsas yoxdur.

QƏHƏ HAZIRLAMAĞIN SAĞLAM YOLU VARMI?

Qəhvənin necə hazırlanmasına gəlincə, bəzi tədqiqatlar göstərir ki, Skandinaviya üsulu ilə qəhvənin qaynadılması ürək-damar xəstəlikləri riskini artıra bilər.

Ona görə də filtrlər və espresso kimi qaynar sudan istifadə etməyən üsullar yəqin ki, daha yaxşıdır. Əgər fransız pressindən istifadə edirsinizsə, qəhvəyə əlavə etməzdən əvvəl suyun bir qədər soyumasını gözləmək məntiqli ola bilər.

Adi və ya kofeinsiz qəhvəyə üstünlük vermənizin fərqi yoxdur. Əgər siz qəhvə içən və gecə saat 2-yə qədər oyaq qalan birisinizsə, decaf içmək lazımdır. Bununla belə, psixi sağlamlığını gücləndirmək istəyənlər üçün araşdırmalar kofeinli qəhvənin vacib olduğunu göstərir.

NƏ QƏDƏR İÇMƏLİSİNİZ?

Tədqiqatlar göstərir ki, qəhvənin sağlamlıq faydalarını əldə etmək üçün gündə təxminən 200-500 mq kofein (təxminən iki-beş fincana bərabər) istehlak edilməlidir. Dr. Mellor, bu aralığın üzərindən faydaların yoxa çıxdığını və risklərin artdığını söylədi.

Bununla belə, qeyd etmək çox vacibdir ki, qəhvənin hazırlanma üsulu içkidə olan kofeinin miqdarına təsir göstərir. Məsələn, bir espressonun tərkibində təxminən 60 mq kofein olduğu halda, bu miqdar bir fincan hazır qəhvədə 100 mq, filtr qəhvədə isə 140 mq-a qədər yüksəlir. Bundan əlavə, kofeinin tərkibi qəhvənin haradan alındığına görə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər.

Böyük Britaniyanın Milli Səhiyyə Sistemi (NHS) gündə dörd fincandan çox qəhvə içməməyi tövsiyə edir

BUNU NƏ ZAMAN İÇMƏLİSİNİZ?

Kofeinin yuxuya təsiri, qəhvənin vaxtını təyin edərkən əsas diqqət yetirilən şeydir. Orta hesabla, kofein sistemimizdə təxminən beş saat qala bilər, baxmayaraq ki, bu rəqəm insandan asılı olaraq bir yarımdan doqquz yarım saata qədər dəyişə bilər. Bu o deməkdir ki, günortadan sonra qəhvə içmək bəzi insanlarda başgicəllənmə və başgicəllənməyə səbəb ola bilər, bəziləri isə axşam saatlarında bu içkini heç bir problem olmadan içə bilər.

Ümumi məsləhət, kofein istehlakını günün erkən saatları ilə məhdudlaşdırmaqdır. Yuxuya nə qədər yaxın olarsa, yuxu keyfiyyətinizə bir o qədər çox təsir edər.

Bununla belə, 2020-ci ildə British Journal of Nutrition jurnalında dərc olunan Bath Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan bir araşdırma, günün ilk stəkanından əvvəl səhər yeməyinin ən yaxşısı olduğunu göstərir. Komanda, pis bir gecə yuxusundan sonra acqarına güclü qara qəhvə istehlakının qan şəkərinin artmasına səbəb olduğunu müəyyən etdi. Digər tərəfdən, bu vəziyyət zamanla təkrarlanarsa, Tip 2 diabetin inkişaf riskini artıra bilər.

 Aynur Babayeva